Radyoloji teknikeri ve hastane yöneticileri tarafından tarafıma en çok yöneltilen sorulardan biri de radyasyon görevlisi personelin işe gelişi ya da işten çıkışı sırasında güvenliğini sağlayabilmek, hizmetin etkinliği ve sürekliliğini sağlayabilmek için günlük 12 saat veya daha fazla sürelerde çalışma yapmasının hukuka uygun olup olmadığıdır.
Radyasyon görevlisinin haftalık 35 saati aşmamak koşuluyla günlük 12 saat veya daha fazla sürelerde çalışma yapmasının hukuka uygun olup olmadığı hususunda değerlendirme yapabilmemiz için öncelikle konuyla ilgili mer'i(yürülükteki) mevzuatları incelemek gerekmektedir.
En güncel mevzuat 13/04/2023 tarihli 32162 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren İyonlaştırıcı Radyasyon ve Radyonüklit Kullanılarak Sunulan Sağlık Hizmetlerine Dair Yönetmelik ve 26.04.2022 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan Radyasyon Hizmetleri Yönetmeliği'dir.
Çalışma saatleri ile ilgili hüküm, İyonlaştırıcı Radyasyon ve Radyonüklit Kullanılarak Sunulan Sağlık Hizmetlerine Dair Yönetmeliği'nin 7. maddesi 3. fıkrasında "Radyasyonla çalışanların çalışma şekli, birinci fıkrada belirtilen çalışma süresi şartlarını aşmamak kaydıyla, hizmetin etkinlik ve sürekliliğinin sağlanması bakımından vardiya veya nöbet şeklinde düzenlenebilir." ve Radyasyon Hizmetleri Yönetmeliğin'in 11. Madde 9.fıkrasında "Radyasyon kaynakları ile çalışacak personelin çalışma şekli, 3153 sayılı Kanunda öngörülen çalışma süresini aşmamak kaydıyla, hizmetin etkinlik ve sürekliliğinin sağlanması bakımından vardiya veya nöbet şeklinde düzenlenebilir." şeklinde yer almaktadır. Yönetmelik hükmünün göndermesi ile çalışma saatlerinin düzenlendiği 3153 s. Kanun Ek Ek Madde 1 – (Ek: 21/1/2010-5947/9 md.) hükmüne baktığımızda; "İyonlaştırıcı radyasyonla teşhis, tedavi veya araştırmanın yapıldığı yerler ile bu iş veya işlemlerde çalışan personelin haftalık çalışma süresi 35 saat" olduğu bildirilmiştir.
Burada önemle bakılması gereken husus günlük çalışma süresine ilişkin hüküm bulunup bulunmadığıdır. 3153 s. Kanun ve bu Kanun gereğince çıkarılan mer'i mevzuatın hiç birinde günlük çalışma süre sınırına ilişkin mutlak bir hüküm yer almamaktadır. Ancak Sağlık Kuralları Bakımından Günde Azami Yedi Buçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmeliğin "Günde azami yedi buçuk saat çalışılabilecek işler" başlıklı 4.maddesi 1/ö bendinde; "3153 sayılı Radiyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanunun Ek 1 inci maddesinde yer alan hükümler saklı kalmak kaydıyla doğal ve yapay radyoaktif, radyoiyonizan maddeler veya bütün diğer korpüsküler emanasyon kaynakları ile yapılan işler" günde azami 7,5 saat çalıştırılacak işler olarak sayılmaktadır. Mevzuat ad ve içeriği nedeniyle paragrafı yalınlaştırdığımızda; anılan Yönetmelikte radyasyonla yapılan işlerde özellikle 3153 s. Kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla günde azami 7,5 saat çalışılması gerektiği belirlenmiştir. Bu durumda iki hukuk kuralı yönetmeliğin çatıştığını görmekteyiz.
Hukuk kuralları çatışmasını çözmek için özel hüküm, genel hüküm değerlendirmesi yapılması gerekmektedir. Uygulama alanı daha geniş olan hüküm, genel hüküm; daha dar olan hüküm, dar hükümdür. Sorunumuza uygulayacağımız "... Günde Azami 7,5Saat...Çalışılması Gereken İşler Hk Yönetmelik" genel hüküm iken; Radyasyon Hizmetleri Yönetmeliği özel hükümdür. Dolayısıyla 13/04/2023 tariinde yayımlanan İyonlaştırıcı Radyasyon ve Radyonüklit Kullanılarak Sunulan Sağlık Hizmetlerine Dair Yönetmelik ve 26.04.2022 tarihinde yayımlanan Radyasyon Hiz. Yönetmeliği özel kural olduğundan her iki yönetmelikte günlük çalışma süresine ilişkin hüküm bulunmamaktadır. Her iki Yönetmelik, 3153 sayılı Kanun ve Kanun uyarınca düzenlenen yönetmelikte belirtilen haftalık 35 saatlik süreyi aşmamak koşuluyla hizmetin etkinlik ve sürekliliğinin sağlanması bakımından vardiya veya nöbet şeklinde çalışma düzenlenebileceği hüküm altına alınmıştır.
Nöbet ya da nöbet çalışması sağlık sektöründe akşam başlayıp ertesi sabaha kadar devam eden veya sabahtan ertesi sabaha kadar devam eden çalışma olarak tanımlanmaktadır. Bu halde madde lafzından nöbet çalışmasının 3153 sayılı Kanun sınırları çerçevesinde yani ara dinlenme süreleri hariç haftalık 35 saati aşmamak kaydıyla 12 saatlik nöbet/vardiya düzenlenmesinin mümkün olduğu kanaatindeyim.
Salt hizmetin etkinliğini ve sürekliliğini, çalışanın güvenliğini ve çalışma huzurunu sağlamak için iyi niyetle Kanun'a uygun biçimde haftalık 35 saati aşmayan çalışma düzeninde başkaca hukuka ve ahlaka ayıkırılık yok iken; salt günlük 7,5 saati geçen çalışma gerçekleştirildiği gerekçesi ile işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshi mümkün değildir. Zira böyle bir eylem hakkın kötüye kullanılması olarak tanımlanır ve hukuk düzenince korunmaz. Hakkın kötüye kullanılması; bir hakkın dürüstlük kurallarına açıkça aykırı şekilde ve özellikle amacı dışında kullanılması ve bundan da başkalarının zararına yarar elde edilmesidir. Şayet işçi yalnızca izah edilen sebebe dayanarak kıdem tazminatı talep etmesi açıkça hakkın kötüye kullanılması olup davanın ya da talebin reddedilmesi gerekmektedir.
Güncel emsal kararları sıkı bir şekilde takip ediyor olmam sebebiyle uygulamada bir hakkın dürüstlük kurallarına açıkça aykırı şekilde kullanıldığı hallerde davaların reddedildiğini rahatlıkla söyleyebilirim. Pek çok işveren, bu konuda kaybedilmiş davalardan bahsetmekte ise de; dava dosyası incelediğinde iş akdinin haklı feshine neden olan başka somut sebeplerinin yer aldığı görülmektedir.
Sonuç olarak; konuyla ilgili iki yönetmelik kuralı çatışmakta ise de; normlar hiyerarşisi ilkesi gereği değerlendirme yapıldığında radyasyon görevlisinin, Radyasyon Hizmetleri Yönetmeliği, 11.madde 9.fıkrası hükmü ve İyonlaştırıcı Radyasyon ve Radyonüklit Kullanılarak Sunulan Sağlık Hizmetlerine Dair Yönetmelik 7. maddesi 3. fıkrası gereği haftalık 35 saati aşmamak koşuluyla nöbet çalışması gerçekleştirmesinde hukuka aykırı bir hal bulunmamaktadır.
Kommentare