Radyasyon Görevlisinin Fazla Mesai Hesaplamasına Esas Alınacak 1 Saatlik Ücret Nasıl Tespit Edilir?
Öncelikle radyasyonla çalışan kişiye uygulanması lazım gelen mer'i mevzuat 3153 s. Kanun, Ek Madde 1 olup madde metni aynen şöyledir: "İyonlaştırıcı radyasyonla teşhis, tedavi veya araştırmanın yapıldığı yerler ile bu iş veya işlemlerde çalışan personelin haftalık çalışma süresi 35 saattir." Kanun maddesi çok açık ve netdir.
Fazla mesaini karşılığı işçiye ödenecek ücret; 4857 s. İş Kanunu 41.md 2 fıkrasında; her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödeneceği hüküm altına alınmıştır. Bu durumda haftalık 35 saati geçen çalışmaların karşılığında ücret ödendiği takdirde ödenecek ücret 1 saatlik mesai ücretinin 1,5 katı ücrettir. İşçinin 1(bir) saatlik ücretinin nasıl tespit edileceğine ilişkin herhangi bir mevzuat bulunmamaktadır. 1 saatlik ücret tespiti hesap yöntemi ile tespit edilen ve hesap bilirkişilerince süregelen bir uygulama olması nedeniyle pratiğe yerleşmiştir.
Genel statü hukukuna tabi haftalık 45 saat çalışan işçilerde; 1 saatlik ücret= aylık ücret/225 saat formülü ile elde edilmektedir. Ancak pek çok işveren bu formülün nereden ne şekilde elde edildiğini bilmediğinden olsa gerek radyasyon çalışanlarına da bu formülü uygulamaya devam etmektedir. Halbuki, fazla mesai ücretine esas alınması lazım gelen 1 saatlik ücretin bulunma yöntemi ayrıntısı ile incelendiği takdirde haftalık 35 saat çalışan işçiye uygulanacak formülün aylık ücret/225 saat formülü olmadığı anlaşılacak ve uygulana gelen hukuka aykırılığın önüne geçilmiş olunacaktır.
Her iki işçiye aynı formülün uygulanmasındaki hatanın anlaşılabilmesi için öncelikle normal statü çalışanı yani haftalık 45 saat çalışan işçinin 1 saatlik ücret tespit yöntemi ayrıntısı ile anlatılacak akabine radyasyon görevlisinin 1 saatlik ücret tespit yöntemi izah edilecektir.
Haftalık 45 saat çalışan işçi için uygulanacak formül; Haftalık 45 saat çalışan bir işçinin 1 saatlik ücreti "aylık ücret/225 saat" formülü ile bulunmaktadır. Burada bölen olarak kullanılan "225 saat" ise işçinin 1 aylık çalışma süresidir. Ay gerek 28, gerek 30, gerekse 31 gün olsun işçiye daima tam 30 günlük ücret ödenir. Haftada 1 gün hafta tatili anayasal bir hak olup işçi haftanın 1 günü tatil yapması zaruridir ve hafta tatili günleri de bu 30 günlük ücrete dahildir. Bu durumda 225 saatin, 30 güne bölünmesi ile işçinin 1 günlük çalışma süresi bulunur. (1 günlük çalışma süresi; 225 saat/30 gün=7,2 saat) Dolayısıyla haftanın 6 günü çalışan işçi, günlük ara dinlenme süresi hariç 7,2 saat çalıştığında haftada 45 saat çalışmaktadır. (7,2saatx6 gün=45 saat)
Haftalık 35 saat çalışan işçi için uygulanacak formül; Aynı usulü radyasyonla çalışan yani haftalık 35 saat çalışması gereken işçiye uyarladığımızda; 1 saatlik ücretin "aylık ücret/174,99saat" formülü ile elde edilmesi gerektiği zorunludur. Zira burada kullanılan "174,99saat" yukarıda ifade edildiği üzere 35 saat çalışan işçinin 1 aylık çalışma süresidir. Yani 174,99 saatin, 30 güne bölünmesinin sonucudur. (1 günlük çalışma süresi; 174,99saat/30gün=5,83saat) Haftanın 6 günü çalışan işçi, günlük 5,83 saat çalıştığında haftada 35 saat çalışmaktadır. (5,83saatx6 gün=35 saat)
Radyasyonla çalışan bir işçinin haftalık çalışma süresinin 35 saat olduğu hususunda herhangi bir tartışma bulunmadığından haftalık 35 saat çalışan bir işçinin 1 saatlik ücreti tespitinde "aylık ücret/174,99 saat" uygulanması zorunludur.
Bazı işverenler "aylık ücret/210 saat" formülü ile hesaplama yapmakta ise de; bu durum da hatalıdır. Zira aynı yöntemi uygulayarak kontrol ettiğimizde 1 günlük çalışma süresi: 210 saat/30 gün= 7 saat, haftanın 6 günü çalışan işçi, günlük 7 saat çalıştığında; haftalık çalışma süresi: 7 saatx6 gün= 42 saat olmaktadır. Görüldüğü üzere bu yöntem de hatalı bir yöntemdir.
Hatalı hesaplama hallerinde fazla mesai alacak miktarının %22,22 daha eksik ödenmektedir. Yukarıda ayrıntısı ile izah edilen hesaplamayı ve hesaplamalar arasındaki farkı örneklendiğimizde, fazla mesai alacaklarının eksik ödendiği daha net anlaşılacaktır.
10.000TL aylık net ücret ile çalışan bir radyasyon görevlisinin aylık 20 saatlik fazla mesai alacağı miktarı hukuka uygun hesaplamada yani "aylık ücret/174,99saat" formülü ile hesaplandığında; 1 saatlik mesai ücreti: 10.000TL/174,99saat=57,14TL 1 saatlik fazla mesai ücreti: 57,14TLX1,5=85,71TL 20 saatlik fazla mesai alacağı: 85,71TLX20=1.714,38TL iken;
Hatalı hesaplama halinde yani "aylık ücret/225 saat" formülü ile hesaplandığında; 1 saatlik mesai ücreti: 10.000TL/225saat=44,44TL 1 saatlik fazla mesai ücreti: 44,44TLX1,5=66,66TL 20 saatlik fazla mesai alacağı: 66,66TLX20=1.333,38TL olmaktadır.
Radyasyon görevlisi, yukarıda ayrıntısı ile izah edilen durumu işverenine veya muhasebe personeline aktardığı takdirde işveren, iyi niyetli ve hukuka uygun davranmayı ilke edinmiş ise hatasının farkına vararak hukuka uygun biçimde fazla mesai ücret alacağınızı ödeyecektir. Yargılamada sürecinde de benzer durumla karşılaşılmakta, radyasyon görevlisinin haftalık 35 saat çalıştığı bilinmekte iken; 225 bölenin ne şekilde elde edildiğini bilmeyen yargılama unsurları fazla mesai ücret alacağının miktarında hak kaybına neden olmaktadır.
Sonuç olarak; radyasyon görevlisinin fazla çalışma yaptırılması hukuka aykırı olsa da; gerçekleştirilen fazla mesai ücret ödemesinin hukuka uygun olması ve eksiksiz ödenmesi için 1 saatlik ücretin tespitinde "aylık ücret/174,99saat" formülü uygulanması zaruridir.
Av. Ayşe SÜZEK
Comments