Fazla çalışma, işçinin korunması bakımından sınırladırılması gerektiğinden İş Kanun'da yer alan bir kavramdır. Fazla çalışma, üretimin arttırılması, işletme ve toplum ihtiyacının karşılanması için normal iş süreleri üzerinde yapılan çalışmalardır.
Yargıtay ve doktrin, günlük çalışmaların aşılmasını değil bilakis haftalık 45 saat veya ayrık düzenleme ile daha az belirlenen sürelerin üzerinde gerçekleştirilen çalışmaları fazla çalışma olarak tanımlamıştır.
Kanun işverenin, fazla çalışmaya ilişkin her takvim yılı başında işçiden yazılı onay alınmasını ve özlük dosyasında saklanmasını zorunlu kılmıştır. Aksi halde işveren aleyhine idari para cezası uygulanmaktadır.
İşçinin onayı olmasına rağmen, fazla çalışmaya katılmamayı haklı kılacak bir neden olmadıkça işçinin fazla çalışmayı kabul etmemesi halinde işveren iş akdini haklı nedenle feshedebilir.
Fazla çalışma konusunda belirtmemiz gereken en önemli nokta, eğer toplu iş sözleşmesinde aksi bir madde yok ise işverenin talep etmesi durumunda işçinin fazla mesai yapmak zorunda olduğudur.
Kanun işçiyi korumak, insan gücünün üstünde çalışma yaptırılmasını engellemek amacıyla bir yılda 270 saatten fazla çalışma olamayacağını amir hükümle belirtmiştir. Ancak bu emredici hükme rağmen, 270 saatin aşılması halinde herhangi bir yaptırım öngörülmediği için 270 saatin çok çok üstünde fazla çalışma gerçekleştirilmektedir.
Ayrıca fazla çalışma yönetmeliğinde; sağlık kuralları bakımından sakıncalı olan işlerde, gece sayılan gün döneminde ve maden ocakları, kablo döşemesi, tünel inşaatı, radyasyonla çalışma gibi işlerde fazla çalışma yaptırılamayacaktır.
Fazla çalışma yapıldığını iddia eden işçi, iddiasını ispatla yükümlüdür. Fazla çalışmanın ispatı konusunda, iş yerine giriş çıkışı gösteren belgeler, iş yeri iç yazışmaları delil niteliğindedir. Bu deliller ile ispatlanamayan fazla çalışmada tanık delili ile sonuca gidilmektedir. Ancak yargılama sırasında fazla çalışmanın, yazılı delil dışında tanık delili gibi deliller ile ispatlandığı hallerde, fazla çalışma alacağında işveren lehine 1/3 veya %30 oranında hakkaniyet indirimi yapılmaktadır.
Fazla çalışma ücreti, her bir saat için normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 yükseltilmesi suretiyle ödenir. İşveren bu ücreti işçi lehine yükseltebilir ama azaltamaz.
İşçi isterse, işveren işçiye fazla çalışma karşılığı serbest zaman verebilir, bunun için de yine her bir saat karşılığı 1,5 saat serbest zaman sağlaması gerekmektedir.
Fazla çalışma ücreti de ücret alacaklarında olduğu gibi alacağın doğduğu tarihten itibaren beş yıllık zamanaşımı süresine tabidir.
Comments